Elbphilharmonie czyli „Filharmonia nad Łabą” w Hamburgu obchodziła w styczniu 2022 pięciolecie istnienia. Jej budynek,oparty na fundamentach starego spichlerza, z charakterystycznym, pofałdowanym dachem, stał się jednym ze znaków rozpoznawczych hanzeatyckiej metropolii. Niektórzy nazywają ją „hamburskim Monsalvat”, w którym czci się muzykę jak świętego Grala. Do tej pory w dwóch salach koncertowych Elphie – jak ją pieszczotliwie nazywają miejscowi – wystąpiło wielu światowej sławy artystów, ale nie jest ona przeznaczona wyłącznie dla elit. Od samego początku realizuje dię tam projekty skierowane do muzyków-amatorów, jak na przykład Elbphilharmonie Publikumsorchester(Orkiestra Publiczna Elbphilharmonie), pod kierunkiem Michaela Petermanna, dyrektora Konserwatorium w Hamburgu. Ta blisko osiemdziesięcioosobowa orkiestra symfoniczna wystąpiła w pierwszym z trzech koncertów benefisowych, zorganizowanych w Elphie na rzecz Ukrainy,jaki odbył się 11 kwietnia 2022 roku. 

Atmosferę solidarności z Ukrainą wyczuwa się tu na każdym kroku. Jej widocznym znakiem jest dwukolorowe logo placówki, oraz rzucone na ściany dużej sali koncertowej światła reflektorów w kolorach niebieskim i żółtym. Wstążki w tych barwach zdobią żakiety i marynarki niektórych widzów, inni noszą żółte bluzy do blue-jeansów. Na widowni pojawia się kilka pań w tradycyjnych ukraińskich „wyszywankach”, czyli ręcznie haftowanych bluzkach. Zdecydowana większość widzów nie ma obycia koncertowego i bije brawo pomiędzy częściami utworów. Jedynie przed Allegro kończącym utwór Strawińskiego dyrygent nie pozwala sobie przeszkodzić i zaczyna attaca. 

Program koncertu początkowo budził moje wątpliwości. Obecnie panuje w Niemczech tendencja do usuwania z repertuaru kompozytorów rosyjskich na rzecz ukraińskich, zwłaszcza przy tego typu okazjach. Tu tymczasem, obok Antona Weberna i Edgara Varèse, pojawiają się Igor Strawiński i Piotr Czajkowski. Nie jest to jednak przypadkowe zestawienie. Strawiński, podobnie jak Webern, nawiązuje w swojej twórczości do Bacha, Czajkowski zaś do Mozarta. Muzyka ma od dawien dawna charakter globalny, w jej obrębie przebiega nieustanna wymiana i wzajemne inspirowanie się. Obyło się zatem bez niepotrzebnego demonizowania muzyki rosyjskiej, a wieczór dostarczył wielu pozytywnych wrażeń, a nawet wzruszeń. Zresztą utwory kompozytorów ukraińskich znalazły się w repertuarze dwóch pozostałych koncertów benefisowych. 

Każde z dzieł prezentowanych 11 kwietnia miało inną obsadę, dlatego na dużej scenie Elbpbhilharmonie pojawiały się cztery różne składy. I choć pierwszy utwór, Fuga Ricercata Jana Sebastiana Bacha z 1747 roku, w opracowaniu orkiestrowym Weberna, brzmiał w niektórych miejscach niepewnie, potem zespół rozkręcił się i nabrał impetu. Ogromna w tym zasługa Michaela Petermanna, który manewruje nie tylko batutą, ale i całym ciałem, sugestywnie pokazując instrumentalistom, jak należy zinterpretować dane miejsce. Niespodzianką był występ pianisty Gerda Mühlheussera, wykonującego partię solową w „Koncercie na fortepian i instrumenty dęte blaszane” Strawińskiego. Ze swojego miejsca widziałam wyraźnie, jak jego dłonie o długich, smukłych palcach, z lekkością, precyzją i werwą poruszały się po klawiaturze. I nie mogłam wyjść z podziwu, że ten mężczyzna jest profesorem ekonomii na Uniwersytecie w Hamburgu… 

Po przerwie grupa perkusistów z orkiestry zaserwowała nam ekstra danie w postaci Ionisation”. Znam ten utwór ze szkoły muzycznej, bo należał do kanonu obowiązkowych, które musieliśmy umieć rozpoznać ze słuchu. Umieściłam wtedy w zeszycie do historii muzyki komentarz, że ten kawałek „nadaje się na bal wampirów”. Ale owego kwietniowego wieczoru w Elbphilharmonie słuchałam go ze świadomością, że muzyka obrazuje tu nie ruch cząsteczek, lecz odgłosy wojny, choćby przez wykorzystanie syreny alarmowej. Dzieło to charakteryzuje niespokojne, pełne napięcia oczekiwanie,które wzmacniają jeszcze klastery fortepianowe. Spostrzegłam, że jedenastoletni chłopczyk, który wcześniej trochę się nudził, teraz siedzi przykuty do fotela i wpatruje się w muzyków.    

Po tej futurystycznej dawce przenieśliśmy się do epoki romantyzmu za sprawą liryczno-dramatycznej Serenady C-Dur na orkiestrę smyczkową op. 48 Piotra Czajkowskiego, wykonanej pierwszorzędnie, ze wszystkimi możliwymi cieniowaniami dynamicznymi. Nawet pizzicato brzmiało tu bardzo precyzyjnie. 

Mocnym i poruszającym akcentem końcowym był występ amatorskiego zespołu „Chor zur Welt”, również działającego w Elbphilharmonie pod kierunkiem dyrygenta i śpiewaka Jörga Malla. Chór liczy około 60 członków pochodzących z szesnastu różnych kręgów kulturowych, głównie europejskich i bliskowschodnich. Słusznie przypadło temu zespołowi wykonanie jednej zwrotki hymnu Ukrainy, a następnie, wraz z publicznością, popularnej niemieckiej pieśni „Die Gedankensind frei” (Myśli są wolne). Podczas tego wieczoru nieodniosłam wrażenia, że na scenie występują amatorzy i zastanawiam się, co byłoby, gdyby tę informację podano dopiero na koniec. „Szkoda, że to nie zawodowi muzycy”, odezwał się w pewnym momencie mój sąsiad z widowni. Nie potrafił jednak wyjaśnić, gdzie konkretnie widzi różnicę. 

Jak zaznaczył w powitalnym wystąpieniu główny intendent Elbphilharmonie i Laieszhalle* Christoph Lieben- Seutter, Ukraińcy walczą obecnie nie tylko o wolność swojego kraju, ale i nas wszystkich. Zwrócił uwagę na pozytywny aspekt tej wojny, że ludzie jednoczą swoje wysiłki organizując pomocpotrzebującym. Cieszę się, że artyści-muzycy wyrażają swoją solidarność z Ukrainą na scenach i estradach. Nieważne, czy są to profesjonalisci, którzy żyją z muzyki, czy ci, którzy uprawiają ją dla przyjemności; ważne jest, jak to robią. Dobre wykonanie zawsze obroni się samo.  

Jolanta Łada-Zielke 

*Laieszhalle – druga instytucja muzyczna w Hamburgu, otwarta w 1908 roku w neobarokowym budynku przy placu Johannesa Brahmsa, z dwiema salami koncertowymi. Do momentu powstania Elbphilharmonie była to najważniejsza tego typu placówka w mieście.


0 komentarzy

Dodaj komentarz

Avatar placeholder

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *